مهندسی ارزش چیست ؟ سالانه بخش هنگفتی از بودجه کشور چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی به دلیل اجرای نادرست پروژه‌ها به هدر می‌رود. در صورت استفاده از شیوه‌های علمی در صرفه‌جویی هزینه‌ها می‌توانیم پروژه‌های بیشتری را باکیفیت بهتر اجرا نماییم. در این نوشتار قصد داریم با تکنیکی فوق‌العاده به نام مهندسی ارزش برای بهبود پروژه‌های بزرگ آشنا شویم. البته در ادامه خواهیم گفت که مهندسی ارزش دقیقا مترادف کاهش هزینه‌ها نیست.


تاریخچه مهندسی ارزش در جهان و ایران

تحلیل ارزش به‌صورت یک روش فنی ویژه، در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم پایه‌گذاری شد. کار طراحی و تدوین این روش به دستور هنری ارلیچر(Henry Erlicher) معاون فنی بخش خریدهای شرکت جنرال الکتریک آغاز شد. وی معتقد بود که برخی از مواد، مصالح و طرح‌های جایگزین، که به علت کمبودهای زمان جنگ به کار گرفته می‌شدند دارای عملکرد بهتر با هزینه کمتر هستند. به دستور او در داخل شرکت و به‌منظور ارتقای کارایی تولید، کوشش همه‌جانبه‌ای برای استفاده از مواد اولیه و طرح‌های جدید صورت گرفت.
در سال ۱۹۴۷ این وظیفه برعهده لارنس مایلز(Lawrence D.Miles) مهندس ارشد شرکت جنرال الکتریک نهاده شد. مایلز در مورد روش‌ها و فنون موجود به پژوهش پرداخت و از برخی روش‌های مرسوم به‌صورت تلفیقی یا به‌صورت مرحله‌به‌مرحله بهره گرفت. مایلز که مبتکر و بنیان‌گذار مهندسی ارزش به شمار می‌رود، یک روش رسمی را به اجرا درآورد که در جریان آن چندین گروه از کارکنان شرکت، عملکرد محصولات تولیدی شرکت جنرال الکتریک را بررسی می‌کردند. آنان به اتکای روش‌های خلاق گروهی و بدون افت کارایی محصول، تغییراتی در محصولات شرکت به وجود آوردند و هزینه‌های تولید را کاهش دادند. روش «تحلیل ارزش» به‌عنوان یک استاندارد در شرکت جنرال الکتریک پذیرفته شد و به‌تدریج شرکت‌های دیگر و برخی سازمان‌های دولتی نیز این روش جدید را به‌عنوان ابزاری برای کاستن از هزینه‌های خود به کار بستند. نتیجه این شد که روش و تکنیک «مهندس ارزش» به وجود آمد.
با توجه به دستاوردهای مهندسی ارزش در کشورهای مختلف، در اواخر دهه ۷۰ شمسی بود که زیرساخت‌های لازم برای اجرای مهندسی ارزش در ایران توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی شکل گرفت، اما متأسفانه با انحلال این سازمان، حرکت روبه‌جلوی مهندسی ارزش در ایران بسیار کند گردید.در حال حاضر اجرای مهندسی ارزش جنبه جدی به خود گرفته است .در وزارت راه ترابری و وزارت نیرو، پروژه‌های بسیاری موردبررسی مهندسی ارزش قرارگرفته و نتایج مفید وموثری داشته است.امید است با توجه به شرایط تحریم ،کمبود منابع مالی و وعده‌هایی مبنی بر احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی توجه بیشتری به مهندسی ارزش برای اجرای هر چه بهتر پروژه‌ها گردد.




مهندسی ارزش چیست

مهندسی ارزش چیست

یک فرایند حل مساله قدرتمند، انعطاف‌پذیر و خلاقانه است. هدف نهایی مهندسی ارزش ،فراهم کردن بستری مناسب برای آزاد کردن ایده‌های خلاقانه جهت بهبود وضعیت پروژه‌ها می‌باشد. به بیان ساده مهندسی ارزش ارائه راهکاری جدید برای کارهایی است که قبلاً به‌صورت سنتی انجام می‌شدند.درسال ۱۹۶۱ لورنس مایلز درکتاب خود بنام” آنالیز ارزشی” آنالیز ارزشی را به این صورت تعریف کرد:آنالیز ارزشی رویکردي سازمان‌ یافته،کارکرد گرا و خلاق است که هدف آن تعیین و شناسایی دقیق و کارآمد هزینه‌های غیر ضروري است. یعنی هزینه‌های یکه نه به کیفیت،نه به بهره‌برداری،نه به عمر مفید،نه به زیبایی ظاهري ونه به مشخصات درخواستی کارفرما مربوط می‌شود.
انجمن مهندسی ارزش آمریکا مهندسی ارزش را این‌طورتعریف می‌کند: مهندسی ارزش،مجموعه تکنیک‌های سیستماتیک و کاربردي براي تولید یک محصول و یا ارائه خدمت با حداقل هزینه است.

مهندسی ارزش تنها به معنای کاهش هزینه‌ها نیست

کاهش هزینه‌ها می‌تواند یکی از دستاوردهای مهندسی ارزش باشد. به همین دلیل برای بررسی مهندسی ارزش در پروژه‌ها، شاخص ارزش مطرح می‌شود. در این شاخص علاوه بر هزینه، زمان انجام پروژه و کیفیت انجام پروژه نیز مطرح می‌گردند.بهبود در ارزش بدون قربانی کردن کیفیت یا طول عمر محصول به دست می‌آید. تجربه نشان داده است به ازاي هر یک‌ دلاری که صرف تحقیق در مورد مهندسی ارزش می‌شود ، بین ۱۵ تا ۳۰ دلار بازگشت سرمایه وجود دارد. این میزان صرفه‌جویی در کشورهای مختلف متفاوت است. اما با قاطعیت می‌توان گفت در کشورهایی که از تکنیک‌های کاهش هزینه و مهندسی ارزش کمتر استفاده کرده‌اند، پتانسیل صرفه‌جویی به‌مراتب بیشتری وجود دارد.

فرصت‌ها و چالش‌های اجرای مهندسی ارزش در ایران

در ایران به دلیل عدم اجرای بهینه فازهای مختلف پروژه‌ها، با به‌کارگیری تکنیک مهندسی ارزش امید است که بتوان بهبود قابل‌ملاحظه‌ای در تمامی عوامل شاخص ارزش داشته باشیم. درواقع ظرفیت بهبود شاخص ارزش در کشورهای کمتر توسعه‌یافته از کشورهای توسعه‌یافته بسیار بیشتر است. علاوه بر این در ایران می‌توانیم از تجربیات موفق و یا عدم موفق اجرای مهندسی ارزش در سایر کشورها استفاده کنیم. شایان‌ذکر است که در پیاده‌سازی مهندسی ارزش و استفاده از تجربیات دیگر بایستی به تفاوت‌های فرهنگی نیز توجه داشت.

در چه زمانی می‌توان مهندسی ارزش را پیاده کرد؟

محدوده کار مهندسی ارزش بستگی به‌ اندازه و پیچیدگی پروژه دارد. بالاترین میزان برگشت می‌تواند در اولین مرحله ازعمر پروژه انجام گیرد. در فاز اولیه طراحی ، اجراي مهندسی ارزش بسیار مؤثر است ، چرا که نظریه‌ها هنوز به‌ صورت مفاهیم وجود دارند . کارفرما و طراح در این مرحله در تصمیمات خود انعطاف‌پذیری بیشتري دارند و تغییرات آثار کمتري بر برنامه زمان‌بندی پروژه دارد.هر چه در مراحل انجام پروژه جلوتر برویم، پتانسیل کاهش هزینه‌ها از طریق مهندسی ارزش کمتر می‌گردند.
زمان اجرای پروژه
پتانسیل کاهش هزینه
پیاده‌سازی مهندسی ارزش

پیاده‌سازی مهندسی ارزش تلفیقی از دانش و هنر است. در فرصت این مقاله نمی‌گنجد تا به‌تفصیل مراحل اجرایی کردن مهندسی ارزش را موردبحث قرار دهیم اما به‌اختصار کلیت بحث را برای شما بزرگواران باز می‌کنم. فرآيند مهندسي ارزش، فرآيندي منطقي و ساختاریافته است كه در آن از يك گروه كارشناس چند تخصصي استفاده می‌شود. این گروه از طراحان، پيمانكاران، تحليل گران ارزش و كارفرماي يك پروژه اجرايي تشكيل می‌شود.
این گروه تلاش می‌کند تا گام‌های زیر را طی کند:۱- انتخاب پروژه يا محصول مناسب براي تحليل ۲- مشخص كردن و اندازه‌گیری ارزش جاري يك پروژه و محصول يا اجزاي تشکیل‌دهنده آن با توجه به عملكردهايي كه هدف‌های يك پروژه را برآورده می‌سازد. ۳- تدوين و ارزيابي گزینه‌های جديد برای ارتقای شاخص ارزش۴- انطباق گزينه جديد به همراه تعیین بهترين راه پیاده‌سازی آناین گروه بایستی فرصتی را فراهم کند تا يكايك افراد مجموعه، امكان ارائه دیدگاه‌های خود را داشته باشند. افراد این گروه بایستی بدون نگراني از اينكه ممكن است اظهارنظر آن‌ها چندان فني و عملي نباشد، دیدگاه‌های خود را مطرح نمايند. گاهي بهترين راه‌حل‌ها از پيشنهادهایی كه به نظر سطحي می‌آیند، حاصل می‌شود. هر یک از اعضای این گروه نگاه‌های جداگانه‌ای به موضوع دارند و می‌توانند تحلیل‌های متفاوتی از پروژه داشته باشند. پیاده‌سازی موفق مهندسی ارزش نیازمند مشارکت تمام اعضای این گروه است. در این گروه بایستی تمام مراحل اجرای یک پروژه زیر سؤال برود تا در نهایت با به‌کارگیری راه‌کارهای خلاقانه به راه‌حل‌های بهتری دست یابند.
در این مقاله سعی کردم ابزاری را به شما معرفی کنم که می‌تواند به افزایش اثربخشی و کارایی پروژه‌ها کمک کند. مهندسی ارزش به‌خصوص در شرایط کنونی ایران که ازیک‌طرف از کمبود اثربخشی فعالیت‌ها رنج می‌بریم و از طرف دیگر با توجه به شرایط اقتصادی کشور نیازمند نگاه ویژه‌ای به هزینه، کیفیت و زمان اجرایی شدن پروژه‌ها هستیم بیش‌ازپیش اهمیت پیداکرده است.


مهندسی ارزش چیست